DE SOMSENS IN HOENDERLOO

door Jan W. F. Somsen [719]

 

De oudste tak van de grote Somsenfamilie, waarvan uiteindelijk elke Somsen afstamt, is de Aaltense tak beginnend in 1609.

In de loop van vele tientallen jaren hebben Somsens zich over een groot deel van de wereld verspreid. Ook in Nederland is het niet bij Aalten en IJzerlo gebleven. In vrijwel iedere provincie wonen nu Somsens. In Somsen Omnes Generationes kunnen we vanaf pagina 81 gedetailleerd lezen over emigratie en verhuizingen en het ontstaan van diverse Somsen takken.

Jan Willem Frederik Somsen vertelt ons over het begin en het uitgroeien van de Hoenderloose tak.

 

Van Achterhoek naar Veluwe

Mijn grootvader Derk Jan Somsen [652] is gebo­ren op de Hoeve de Stroete in Lintelo, gemeente Aalten, op 20-5-1849. Zijn moeder Dora Wensink overleed toen hij nog maar elf dagen jong was. Zijn vader Arent Jan  verloor hij toen hij nog maar net één jaar was. Hij werd groot gebracht door een oom en tante en volgde een onderwijzers-opleiding in Arnhem. Daar trouwde hij in 1881 met Marianna (Marie) van Dijk [653]. Geen slechte keus, want ze stond bekend als de knappe Marie van Dijk. Zij kwam uit een militaire familie. Haar vader, Jan van Dijk, was wachtmeester bij het Regiment van de Dragonders. Het bekende Gele Rijdersplein in Arnhem herinnert nog steeds aan het bestaan van dat toenmalige Regiment. Een neef van haar, kapitein Jos van Dijk, sneuvelde in de meidagen van 1940 op de Grebbeberg.

 

Na hun huwelijk vestigden mijn grootouders zich in Hoenderloo, waar mijn grootvader hoofdonderwij­zer werd van de plaatselijke school. Ze hebben lange tijd gewoond in het Kröller-Müller park, het huidige Nationale Park De Hoge Veluwe, in het huis, dat zich direct rechts bevindt na de ingang bij Hoenderloo. Zij waren daar praktisch de enige inwoners van Hoenderloo die in de gemeente Ede woonden.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ca. 1904. Familie Derk Jan Somsen in Hoenderloo,

achter de school. l-r.: Marianna Somsen-van Dijk [653], Lena [658], Johan A. [654],

 Willem Frederik [656], Derk Jan Somsen [652], Johanna M.M. [660] en hond Bello

Hoenderloo zelf behoort tot de gemeente Apeldoorn.

Later woonden ze lange tijd in een huis, direct tegenover het nog steeds bestaande café-restaurant Rust een Weinig. Dat huis is enige jaren geleden vervangen door twee moderne huizen.

 

Met de ponywagen de boer op

Mijn grootvader had in Hoenderloo een goede naam. Streng, maar het hart op de goede plaats. Er heerste in die tijd vaak bittere armoede. Soms hadden gezinnen eenvoudig niets meer te eten. Dan bracht slechts het succesvol stropen van een konijntje wat uitkomst. Als dit grootvader ter ore kwam, ging hij er op uit voor die hongerende ge­zinnen. Met zijn door een hit (pony) getrokken wagen reed hij het erf op bij welgestelde boeren. Hij hield ze een zak voor. Als deze niet voldoende werd gevuld, werd de zak nog een tweede keer voorgehouden. Met succes. Gelukkig was dit in latere jaren niet meer nodig.

Mijn grootouders, Derk Jan en Marie, kregen vier kinderen: Johan Adriaan (Jo) [654], Willem Fre­derik (Frits, mijn vader) [656], Helena J.M.( Lena) [658] en Johanna M.M. (Anna), [660].

Jo werd onderwijzer in Apeldoorn en is dat steeds gebleven. Hij trouwde in 1913 met Hendrika Pluim (Riek) [655]. Ze kregen een tweeling Marie [713] en Willy [715] in 1914. Later nog een zoon Willy [716] in 1924. De beide Willy’s zijn op heel jeug­dige leeftijd overleden, ze werden slechts zeven en vijf jaar oud. Riek daarentegen bereikte de res­pectabele leeftijd van 104 jaar! Dochter Marie trouwde met Foppe Eling Kramer [714]. Ze kregen drie kinderen, Marie [1478], Gerben [1514], en Johan [1515].

 

Geurt gaat 'op chic'

Lena trouwde in 1921 met Geurt van Beek [659]. Daar ging een mooi verhaal aan vooraf. Mijn grootvader behoorde als hoofdonderwijzer tot de notabelen van het dorp. Hij had hierin alleen con­currentie van de dominee, want Hoenderloo had geen burgemeester, geen dokter, geen notaris, zelfs geen veldwachter. Geurt was van heel een­voudige afkomst. Dan had je een probleem in die tijd. Geurt werkte als arbeider op het Gesticht, een opleidingsinstituut voor moeilijke jongens. Op zijn dagelijkse gang daar naar toe kwam hij langs het huis van Lena. Om indruk te maken had hij steeds zijn beste pak aan. Aangekomen op het werk ver­wisselde hij dat voor zijn dagelijkse plunje. En op het einde van de werkdag herhaalde deze cere­monie zich in omgekeerde richting. Daar heeft hij succes mee gehad! Ze trouwden en woonden steeds in het ouderlijk huis. Daar verzorgden ze Lena’s ouders op latere leeftijd. Geurt werd meter­opnemer bij de PGEM, een voorloper van de Nuon. Lena was heel ijverig en zij verdiende extra inkomen door vooral in de zomer pensiongasten te houden. In die tijd ging praktisch niemand naar het buitenland en was Hoenderloo een ideale vakan­tieplaats.

 

Anna trouwde in 1922 met O.H. Wilhelm Zobel (Willy) [661], een Duitser die als jachtopziener werkzaam was in het Kröller-Müller park. Ze kre­gen in 1923 een zoon Willy [1471]. Mijn oom Wil­ly, een veteraan uit de Eerste Wereldoorlog, was een kalme, gemoedelijke man, maar desondanks kreeg hij ruzie met mevrouw Kröller. Waarna ont­slag volgde. Het gezin verhuisde via Klarenbeek naar Apeldoorn, waar het een soort pension be­gon. Later verhuisden ze naar Hoog-Soeren. Willy sr. kreeg tegen het einde van de Tweede Wereld­oorlog nog een oproep om dienst te nemen bij de Duitse Wehrmacht, maar heeft deze oproep, zon­der nadelige gevolgen, eenvoudig naast zich neer gelegd. Goed zo, oom Willy!

Willy jr. heeft wel enkele jaren dienst gedaan, o.a. aan het front in Rusland. Hij speelde het klaar om

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het huis van Derk Jan en Marianna Somsen
in Hoenderloo, park 'De Hoge Veluwe'

 

nog vóór het einde van de oorlog in burgerkleren en met een in de oorlog opgelopen glazen oog bij Oldenzaal eenvoudig de grens over te steken, om vervolgens in Apeldoorn onder te duiken. Zijn ouders, Anna en Willy sr., bereikten de leeftijd van respectievelijk 89 en 91 jaar.

Frits, mijn vader, werd onderwijzer en trouwde in 1916 met de onderwijzeres Geertrui de Liefde [657] (Truus) uit Buurmalsen. Ze gingen wonen in Apeldoorn. In 1917 werd Jeannette Marianne (Netty) [917] geboren. In de laatste jaren van de Eerste Wereldoorlog hadden ze Fini in huis, een meisje afkomstig uit Wenen. Fini was een vluch­telinge vanwege de toen heersende hongersnood in Oostenrijk. Zij was niet de enige, want in die tijd werden veel Oostenrijkse kinderen in Nederlandse pleeggezinnen opgenomen. Na de oorlog gaf de Oostenrijkse regering daarvoor gedurende vele jaren een financiële voorkeursbehandeling aan Nederlandse vrachtwagenchauffeurs op hun weg door Oostenrijk naar Italië. Zo kan het dus ook!

 

Het gezin verhuisde naar het gehucht Woeste Hoeve, tussen Apeldoorn en Arnhem, op zo tra­gische wijze bekend geworden door de aanslag op de hoge SS-officier Rauter in maart 1945, kort voor het einde van de oorlog. Als represaille scho­ten de Duitsers 400 Nederlandse gijzelaars dood. Van hen werden er 117 in Woeste Hoeve geëxecuteerd.

Mijn vader werd in Woeste Hoeve hoofd van de streekschool. Daar werd ik, Jan Willem Frederik, in 1922 geboren. Enkele jaren later volgde over­plaatsing naar Klarenbeek, waar in 1925 mijn broer Derk Jan (Dick) [721] en in 1932 mijn zus, Aleida Wilhelmina (Ineke) [723] geboren werden. In februari 1934 kreeg ons gezin een zeer zware slag te verwerken, toen  onze lieve moeder haar  leven verloor als gevolg van een kolendamp­vergiftiging. Mijn zuster en haar man trokken vanuit Hoenderloo enkele jaren bij ons in. Daarna hielpen diverse dienstmeisjes ons om de huis­houding draaiende te houden. Na vaders pen­sionering gingen we in Apeldoorn wonen, waar va­der in 1939 hertrouwde met Geertje Bolhuis [945] afkomstig uit Vroomshoop. Uit dit huwelijk werd in 1941 mijn halfbroer Arthur H.E. [946] geboren.

 

De oceaan over

Mijn zus Netty trouwde in 1940 met Jaap Jager Gerlings [718]. Ze gingen wonen in Bennekom en kregen daar drie kinderen: Marieke [725], Anneke [726] en Jaap jr. [727]. Het jonge gezin emigreerde in 1947 naar de staat Washington, USA. Marieke is bij velen bekend doordat ze een coördinerende rol speelde voor de Amerikaanse Somsens ten tijde van de Reünie in 1997. (zie pagina 2). Ze is getrouwd met Mike Edwards [3159] en ze hebben drie kinderen: Duane, Derek en Tye. Anneke heeft ook drie kinderen: Eric, Cullen en Marieke jr.

 

Anneke ging nog een stapje verder en is nu ook de trotse grandmother van Killian, Chance en Carissa. Jaap jr. is ongetrouwd gebleven. Het grootste deel van de familie woont in de hoofdstad Olympia. Netty overleed in 1994, de urn met haar as is bijgezet op de begraafplaats in Hoenderloo.

 

Ik, Jan Willem Frederik, werkte na de oorlog eerst enkele jaren bij Philips in Eindhoven. Daarna van 1949 tot 1953 aan de Technische Hogeschool in Bandung, Indonesië. Vervolgens weer bij Philips, maar nu in Nijmegen. In 1959 trouwde ik met Liesbeth Willems [720]. Kort na ons huwelijk gingen we naar Australië, waar ik zeven jaar ge­werkt heb in de Philipsfabriek in Adelaïde. We kregen er drie kinderen: Ellen [728], Moniek [729] en Tania [730]. Drie echte Aussie girls!

In 1966 keerden we weer terug in Nijmegen. Ellen is getrouwd met Peter van Eerde, ze kregen twee kinderen: Maaike en Rosa.

Dick en Ineke, mijn broer en zus, emigreerden in 1953 samen ook naar de staat Washington evenals mijn zus Netty. Dick trouwde er in 1959 met Delia Shaver, maar is van haar gescheiden in 1965. In 1967 is hij hertrouwd met Antoinetta van Maren. Ze wonen in Tacoma. Ineke trouwde in 1956 met John Triplett. Ze adopteerden twee kinderen, Susan en Mark. Het huwelijk werd in 1975 ontbonden. Ineke woont nu in de kleinere plaats Buckley, dichtbij het fraaie natuurgebied van de Mount Rainier.

Arthur, mijn halfbroer, trouwde in 1967 met Aly Zaagman [947] uit Groningen. Ze wonen nu in Borger. Arthur is een frequent bezoeker van onze familie in de staat Washington.

Hij heeft daar zelfs zijn vliegbrevet gehaald.

De Somsens uit Hoenderloo vormen 'de Hoen­derloose tak'. Momenteel echter woont er in Hoen­derloo nog een enkele Somsen, maar stammend uit de Zelhemse tak. Het is het gezin van Gijs­bertus H., (Bert) Somsen [161].

Wèl komt op de begraafplaats van de fraai ge­legen en mooie, witte Heldringkerk de naam Som­sen op zeven verschillende grafstenen voor.

Verder staat in de volksmond nog steeds bekend dat het bos, dat zich bevindt tussen café-restaurant Rust een Weinig en het Nationale Park, het Somsenbosje heet.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De schrijver van dit artikel Jan W .F . Somsen en zijn vrouw Liesbeth Somsen - van Dijk