Toen ik in juni 1951 benaderd werd door een klassegenoot Bijerbacht geheten - zijn voornaam is mij ontschoten en wij zaten samen in de 4de klas van de Christelijke HBS-B aan het Oosterpark in Amsterdam-Oost - of ik wilde corresponderen met een portugee

In juni 1951 werd ik benaderd door een klasgenoot, Houttuinen geheten - zijn voornaam is mij ontschoten - wij zaten samen in de vierde klas van de Christelijke HBS-B aan het Oosterpark in Amsterdam-Oost. Hij vroeg mij of ik wilde corresponderen met een Portugees meisje, in het Frans, twee jaar ouder dan ik en ook middelbare schoolleerlinge. Mijn eerste reactie was verre van positief. Ik had al een Engelse pen-pal. Bovendien had ik een druk leven, voetbalde, was lid van jeugdclubs, en moest een jaar later eindexamen doen. Maar goed, ik zei ja, want tenslotte was een Portugese pen-pal toch wel weer heel wat anders en bovendien wist ik van Portugal bijzonder weinig. Dat maakte me benieuwd. Zo schreef ik dus mijn eerste, tamelijk korte brief, in het Frans naar Tereza in Portugal.

Een week later had ik al antwoord en tot mijn verbazing en opluchting in het Engels. Ik had geschreven dat Engels mij gemakkelijker afging dan Frans. Het was een voor mijn begrippen tamelijk lange, uitvoerige, en interessante brief, die mij bijzonder pakte. Tereza kon namelijk heel goed haar gedachten in geschreven en gesproken woorden uitdrukken en dat ook nog in verschillende talen.

Aldoende kwam van het één, het ander. Wij maakten per brief zo´n indruk op elkaar, waarbij de waarheid niet verdonkeremaand werd, dat na een aantal maanden met praktisch wekelijkse brieven, wij beiden tot de conclusie kwamen dat er meer achter onze correspondentie zat.

Onze eerste ontmoeting vond toch pas plaats in de zomer van 1953, dus twee jaar nadat wij elkaar begonnen te schrijven. In Den Haag, op het Station Hollands Spoor zagen we elkaar voor het eerst. Tereza was intussen Nederlands aan het leren en had regelmatig les van de secretaresse van Mr. Van Kleffens, destijds Gezant in Lissabon, want er was nog geen Ambassade. Toen deze secretaresse, Gerda Smits, vertelde dat de Nederlandse lessen onderbroken moesten worden, want dat zij met vakantie naar Nederland ging – dat gebeurde nog in die tijd! – vroeg Tereza of er geen plaats voor haar was in haar koffer, want dat zij graag naar Nederland wilde. Gerda was op de hoogte van onze correspondentie en zij kende ook Tereza´s ouders. Nadat er groen licht kwam van Gerda´s ouders en de bezwaren van Tereza´s ouders uit de weg geruimd waren, werden de voorbereidingen getroffen. Tereza´s moeder zag in dat het goed mogelijk was dat als wij elkaar maar eenmaal zouden ontmoeten, de relatie zijn langste tijd wel gehad zou hebben. Want tenslotte is het een hele opgaaf elkaar op afstand lief te hebben.

Zodoende ontmoetten Maria Tereza (Tereza) Poole Da Costa [461] en ik elkaar voor het eerst in juli 1953. Dat was geen teleurstelling, zoals sommigen gehoopt hadden. Het versterkte onze gevoelens voor elkaar en wij waren er zeker van, dat wij de rest van ons leven met elkaar zouden willen delen. Mijn ouders waren ook verre van enthousiast: een andere nationaliteit, een heel ander nest, een andere kerk, dus bezwaren genoeg. Maar onze liefde voor elkaar bloeide op en werd sterker en hoewel wij geen idee hadden hoe wij de problemen op zouden lossen, was het einddoel duidelijk zichtbaar.

Tereza en Ad in de Alblasserwaard,

augustus 1953

In 1954 ging ik in de zomer voor het eerst naar Portugal voor ongeveer drie weken. In 1955, eind februari, vlak voordat ik in militaire dienst moest, ging ik weer, voor bijna vier weken.

Dat jaar kwam Tereza in de zomer naar Nederland, alléén die keer. Dat was in het Portugal van de vijftiger jaren een revolutie! Meisjes werden nog gechaperonneerd! Tereza´s ouders echter waren hun tijd ver vooruit en zij hadden ondervonden wat hun dochter wilde en ook mij in levende lijve meegemaakt. Wel werd er de voorwaarde gesteld dat Tereza niet bij mij thuis zou mogen slapen. Een goede vriend van mij, Joop Visser, broer van mijn latere zwager, was direct bereid zijn slaapkamer vrij te maken. Daar heeft Tereza bijna drie maanden gebruik van mogen maken.

Datzelfde jaar 1955, in september, kwamen Tereza´s ouders en broer over - zij maakten een rond-trip door Frankrijk, Duitsland, Engeland en Nederland - en toen verloofden wij ons. Maar Tereza ging eind oktober 1955 toch weer alleen terug naar Portugal. Totdat ik in augustus 1956 definitief naar Portugal kwam was dat een erg moeilijke tijd voor ons. Ook daar kwamen wij beiden doorheen. Wij hadden besloten dat wij eerst zouden proberen in Portugal ons leven op te zetten. Als ik daar niet aan de slag zou kunnen komen, elders heen te trekken, maar niet naar Nederland, hoewel Tereza daar geen bezwaar tegen had. Tereza´s vader kon voor een werkvergunning zorgen als correspondent in vreemde talen, maar híj had geen werk voor mij. Dus vrij snel nadat ik was aangekomen in Portugal begon ik te solliciteren, hoewel mijn Portugees nog minimaal was.

Al na twee maanden had ik mijn eerste baan: correspondent vreemde talen in een kurkbedrijf in Barreiro, een fabrieksstad aan de Taag, tegenover Lissabon. Met een klein half jaar was mijn Portugees ook vrij goed en omdat de toekomst er rooskleurig uitzag besloten wij in de zomer van 1957 te trouwen.

Wat daarvoor aan paperassen gevraagd werd…, is met geen pen te beschrijven. Toch na al zoveel barrières overwonnen te hebben, was dit bureaucratisch obstakel een peulenschilletje.

Wij huurden een flatje in Lissabon, want hier was geen woningnood zoals in die tijd nog wel in Nederland was. Ik werkte en Tereza zou haar studie Geschiedenis en Filosofie in 1958 afmaken. Mijn ouders en een bevriend stel, ouders van mijn zwager Geo Visser, Geo en Diny, mijn zus, kwamen naar de trouwerij. Natuurlijk was daar aanwezig Gerda Smits, de secretaresse van de Nederlandse Legatie. Mijn klasgenoot van de HBS, Houttuinen, was er niet bij. Hij was tenslotte de oorzaak van dit huwelijk. En jammer genoeg ben ik het contact met hem volledig verloren. Mijn zus Diny en aanstaande zwager Geo Visser waren Meter en Peter van mijn kant en Tereza´s ouders van haar kant. Zonder Peetouders wordt in Portugal niet getrouwd.

In mei 1958 werd Elisabeth geboren, een dik jaar later in augustus 1959 Paul Hendrik (Paulo Henrique) en nog eens een dik jaar later Anna Louise (Ana Luisa). Wij wilden graag een groot gezin. In die tijd kon men hier nog meer dan voldoende hulp krijgen, terwijl ook Tereza´s moeder altijd bereid was te helpen. Wel werd het flatje gauw te klein. Wij verhuisden naar een grotere flat in maart 1959 en in maart 1961 naar

Amsterdam, augustus 1955 in het ouderlijk huis van Gus, Ad en Diny. 1^ste rij, l-r: Geo Visser [460] en Diny Somsen [99], Elly Velders [469] en Gus Somsen [97]. Vooraan: Tereza Poole Da Costa [461] en Ad Somsen [98]

een ruimer en vrij huis met tuin in Oeiras, twintig minuten per trein van Lissabon en dicht bij een strand.

Voordat Elisabeth in mei 1958 werd geboren, overleed de eigenaar van het kurkbedrijf waar ik werkte en werd de zaak geliquideerd. In die branche was ik intussen bekend geraakt en ik kreeg eigenlijk meteen een nieuwe baan aangeboden op een hoger salarisniveau. Daar heb ik een dik jaar gewerkt, totdat ik bemerkte dat de financiële situatie verre van gunstig was en dat de betalingen van geleverde goederen met grote vertraging plaatsvonden. Ik besloot ontslag te nemen, ik had een contract met een wederzijdse opzegtermijn van drie maanden en was intussen ook procuratiehouder. Ik ging elders uitkijken, er kwamen al aanbiedingen vanuit Noord-Portugal en Algarve.

Tereza´s ouders vonden het minder leuk dat hun dochter met intussen twee kleinkinderen naar Noord-Portugal of Algarve zou vertrekken. In die tijd waren de wegen niet zodanig dat men zich snel kon verplaatsen, terwijl autobezit ook nog tot een ongekende luxe behoorde. Mijn schoonvader, op aandringen van mijn schoonmoeder, stelde mij toen voor een eigen kurkbedrijf te beginnen met zijn financiële ruggesteun.

Zo werd onze firma eind 1959 opgericht, destijds met slechts drie mensen, later in de jaren '70 en '80 met ongeveer 50 mensen en intussen weer afgeslankt tot ruim twintig medewerkers.

Er moest hard gewerkt worden en ook nu worden er nog lange dagen gemaakt, maar Tereza heeft altijd volledig het idee van een eigen bedrijf gesteund. Hoewel zij wel eens klaagde dat ik nooit vakantie nam. Zij nam de opvoeding van de kinderen op zich en alleen in de weekends maakte ik met de kinderen een zondagmiddag wandeling, waar zij nu nóg over praten. Õ

Na Anna Louise (Ana Luisa) in 1960, werden geboren Jan Pieter (João Pedro) in 1962 in augustus, Frederik (Frederico) in maart 1965, Michiel Karel (Miguel Carlos) in juni 1967 en Dina Maria in juni 1969. Een prachtig groot gezin met zeven kinderen.

September 1979 verhuisden wij naar een groter huis, ook in Oeiras. Het huis waar wij sinds 1961 woonden was een huurhuis, de eigenaar ging in 1979 met pensioen en kon toen wettelijk zijn huis opeisen. Tereza zocht in de buurt naar koophuizen, dat was niet direct gemakkelijk, maar ook geen al te groot probleem. Door de revolutie van 1974 was de huizenmarkt ingestort en zo kwamen wij aan dit huis, waar wij in september 1979 introkken, na er nogal wat aan verbouwd te hebben.

Datzelfde jaar 1979 trouwde onze oudste dochter Elisabeth met Orlando Diogo, daar zijn intussen twee kinderen geboren: João in 1987 en Sofia in 1989.

In 1987 trouwde onze tweede dochter Anna Louise met Achim Koehl, hoewel zij in Duitsland woonden, trouwden zij hier in Portugal. Dit huwelijk is intussen ontbonden, maar er is een zoon geboren in 1990: Udo. Anna Louise woont in de buurt van Aken, hoewel Udo zijn vader´s achternaam draagt, zijn er dus meer Somsens in Duitsland dan algemeen wordt aangenomen. Anna Louise heeft intussen een nieuwe partner gevonden, Folker Heilmann, waar zij erg gelukkig mee is.

Jan Pieter (João Pedro), ons vierde kind, trouwde in 1988 met Fatima Ferreira en heeft drie kinderen: Madalena geboren 1990, Pedro Miguel geboren 1992 en Guilherme geboren 1994. Dit huwelijk is intussen ontbonden. Pieter heeft een nieuwe

Portugal,

Ad en

Tereza,

zomer 1997

40-jaar

getrouwd

levenspartner gevonden in Lurdes Bento, waar hij erg gelukkig mee is.

Paul Hendrik (Paulo Henrique), onze oudste zoon, trouwde in 1989 met Sandra Cunha en heeft twee kinderen: Afonso geboren 1994 en Laura geboren 1997.

Frederik (Frederico) hoopt in november 2000 te trouwen met Filipa Veiga. Zowel Miguel als Dina zijn ongetrouwd, maar zij leven wel hun eigen leven en komen regelmatig hier.

Het leven is dus zeer zeker intens, waarbij vreugdevolle dagen worden afgewisseld met trieste. De Somsens zijn in Portugal volledig geïntegreerd en ze hebben ook de Nederlandse nationaliteit niet meer, behalve ik en Anna Louise, die de twee nationaliteiten mocht behouden, omdat zij in een zogenaamd derde land woont. Haar zussen en broers vinden echter dat zij volledig geïntegreerd is in de Duitse maatschappij en dat vind ik geen nadeel. Temeer daar de invloed van Tereza en van Portugal zeer zeker nog sterk spreken. Udo, haar zoon spreekt namelijk vrij goed Portugees.

Tereza stierf april 1999 na een hartstilstand en nadat zij een maand tevoren was geopereerd, omdat er kanker was geconstateerd. Zij was nog geen 66 jaar en ik mis haar aanwezigheid dagelijks. Wij hadden samen een gezegend leven, maar hadden het graag nog wat langer gezien. Ik kijk nu meer terug dan vooruit, maar dank God voor de meer dan 45 jaren die ik haar kende en haar liefhad.

In de zomer van 1997 vierden wij nog ons 40-jarig huwelijk met een feest voor kinderen, kleinkinderen, familie en intieme vrienden. Een dag na ons