GEVOEL VOOR
TRADITIE BEKROOND
Erik en Ineke Somsen wonen in 'Boerderij van het jaar 2000'
samengesteld
door Erik Somsen [701]
Verscholen
tussen hoog opgaand eikenhout ligt schuin tegenover kasteel Maarsbergen
boerderij 'De Cruijvoort'. De geschilderde luiken met rood, geel en groen,
vallen vanaf de weg onmiddellijk op. Het is alsof de hallehuisboerderij met het
grote dak met oud-Hollandse pannen en wolfseinden en de lage zijgevels, het
oude bakhuis en de met een beukenhaag omzoomde boerenhof, weet heeft van de
prijs. Statig ligt ze te glanzen in de zon, als een voorname oude dame, zich
bewust dat ze een essentieel onderdeel is van het Hollands cultuurlandschap en
ons cultureel erfgoed.
Sinds
1982 wordt de historische boerderij bewoond door Erik [701] en Ineke [702]
Somsen-Brouwer en hun drie kinderen Arjan [710], Lianne [711] en Hester [712].
De 17e eeuwse boerderij is een rijksmonument en ontving dit jaar het
predikaat 'Boerderij van het jaar 2000'.
De
prijs voor de 'Boerderij van het jaar' wordt jaarlijks uitgereikt door de
Boer-derijenstichting Utrecht. Dit jaar voor het eerst aan een boerderij waar
het agrarisch bedrijf niet meer wordt uitgeoefend. Boerderij 'De Cruijvoort'
viel deze eer te beurt omdat zij een voorbeeldfunctie vervult in het streven
naar het behoud van de meest karakteristieke verschijningsvorm. Op 24 juni
heeft Mr D.H. de Kok, lid van Gedeputeerde Staten van de Provincie Utrecht en onder
meer belast met het cultureel erfgoed, de oorkonde overhandigd aan Erik en
Ineke Somsen. Daarna metselde hij een gedenksteen in de hoek van de boerderij.
De
boerderij 'De Cruijvoort' maakt deel
uit
van de historische buitenplaats Maarsbergen en is in 1998 aangewezen als
rijksmonument. In oude documenten uit 1716 wordt al gewag gemaakt van 'De
Cruijvoort', maar bepaalde delen van de boerderij zijn nog ouder en stammen
zelfs uit de zeventiende eeuw. In 1889 werd de boerderij ingrijpend verbouwd
tot de huidige verschijningsvorm door de
toenmalige landgoedeigenaar jonkheer K.A. Godin de Beaufort. Tot 1982
was de boerderij een gemengd agrarisch bedrijf. Daarna kreeg deze een
woonbestemming, waarin de traditie van het oorspronkelijke boerenbedrijf terug
te vinden is.
Voor Erik en Ineke Somsen is 'De
Cruijvoort' een droom die werkelijkheid is geworden. Beiden zijn opgegroeid op
de boerderij. Erik op boerderij 'De Snieder' in Lintelo, (SOG foto 77 pag.
115), Ineke in Groningen. Toen de mogelijkheid zich voordeed de boerderij in
erfpacht te krijgen was de beslissing
snel genomen. 'De Cruijvoort' maakt deel uit van het landgoed
Maarsbergen. Iets dat nog te zien is aan de kleuren van de luiken.
De oud-christelijke symbolieken
die achter de kleur rood steken zijn liefde,
lijden en offer. Geel staat voor geloof,
luister en glorie. Groen staat symbool voor hoop, nederigheid en beschouwing.
Boerderij
'De Cruijvoort' te Maarsbergen
Zwart symboliseert onwrikbaarheid en doorzettingsvermogen.
Al deze symbolen zijn Ineke en
Erik tijdens en na
de jarenlange restauratie
tegengekomen.
Maar dat ging niet vanzelf. Erik:
'De boerderij was sterk verwaarloosd. De eerste jaren moesten we veel slopen en
puin ruimen, neuzen in oude beschrijvingen hoe het ooit geweest was en vervolgens
weer opbouwen en restaureren in traditioneel ambachtelijke stijl. Deel voor
deel. Nu eens namen we de oude woonkamer onder handen waar we de grote open
schouw restaureerden, dan weer namen we de vergane strodokken onder het
oud-Hollandse pannendak onder handen. Vervolgens restaureerden we de oude
varkensschuur en het bakhuis waar de dichtgemetselde originele bakoven weer te
voorschijn kwam.'
Ook het erf werd grondig
aangepakt. Zijn vrouw Ineke ontfermde zich vooral over de totaal verwaarloosde
hof, die weer is omgetoverd in een traditionele boerenhof omzoomd door een beukenhaag.
Hierbinnen bevindt zich onder meer het
siergedeelte met een vierkant met
vier buxusperken die de windstreken en de seizoenen symboliseren. Rond het
weiland kwam weer een houtwal en er werd een kikkerpoel aangelegd.
Niet alle gebouwen moesten worden
afgebroken, integendeel. De monumentale boerderij met zijn typische bijgebouwen
als bakhuis, zaadberg met rieten kap, varkensschuur en wagenloods zijn goed
bewaard gebleven. Het interieur kent nog diverse zeventiende eeuwse elementen,
onder meer de eikenhouten ankerbalkgebinten, de halfronde ovenbogen die in de
schouw nog zichtbaar zijn, de overwelfde kaaskelder met pekelbakken. Onder de
vloer zitten ook nog de originele estrikken ( antieke, ongeglazuurde
plavuizen).
De achtergevel heeft nog zijn
traditionele indeling met grote baanderdeur naar de deel, mestdeuren en een
zolderluik voor het hooi dat van de hooiwagens op de balken moest. Hoewel
volgend jaar nog de restauratie van de zaadberg op het programma staat heeft de
familie Somsen het leeuwendeel van de restauratie er op zitten.
'In het bakhuis bakken we
regelmatig brood in de oude houtgestookte bakoven, zoals vorig jaar op de 'Open
Monumentendag'. Dan staan Ineke en ik
in traditionele boerenklederdracht uit deze streek brood te bakken en
het publiek vindt het prachtig'. 'De Cruijvoort' is altijd een
landgoedboerderij geweest en ons streven is om haar er weer net zo uit te laten
zien als aan het eind van de negentiende eeuw.
Niet
alleen voor wat betreft het uiterlijk van de boerderij, maar ook de inrichting
van het erf er omheen. 'Sober, maar met stijl, overeenkomstig de oude tradities
van het boerenerf', legt Ineke uit.
Voor
het huis 'de hof' met moestuin, kruidentuin en boomgaard en de siertuin met
strak geschoren buxushaagjes met daarbinnen fraai bloeiende rozen en allerhande
boerenbloemen als dahlia’s , phloxen en begonia’s. Naast en achter de boerderij
liggen drie weilandjes voor de schapen, het paard en de pony's. Op het erf
scharrelen ook nog een 25 boerenkrielen rond. En natuurlijk een hond en een
kat.
Een
dagelijkse leuke zorg voor de familie Somsen en een goede manier om te
ontspannen van het dagelijkse drukke werk.
Voor Erik die zijn brood verdient als manager
landgoedbeheer en grondzaken bij ARCADIS en directeur Fagoed, beleggingsfonds
in agrarisch onroerend goed en voor Ineke, die godsdienstlerares is op vier
basisscholen.
Maar
ook voor de kinderen Arjan (22 jr.), de oudste zoon, die voor landschapsarchitect
studeert aan de Wageningse Universiteit
en
voor Lianne (21 jr.), de oudste dochter, die studeert voor lerares
basisonderwijs in Utrecht en voor Hester (16 jr.) de jongste, die in haar
laatste jaar van de middelbare school zit. Voor het hele gezin geldt dat wonen
op 'De Cruijvoort' een manier van leven is geworden.
Zompig
moerasland
De naam Somsen en Maarsbergen
verwijzen beiden naar een oorspronkelijk moerassige woonplaats. De familienaam
Somsen is afgeleid van het oud Nederlandse woord 'somp', wat 'moerasland'
betekent. Maarsbergen is afgeleid van 'Meers berg' dat 'moeras bij de berg'
betekent.
Maarsbergen ligt op de overgang
van de stuwwal van de Utrechtse heuvelrug en de lager gelegen Gelderse Vallei.
Vroeger was dit een laag en drassig gebied met zompige moerasland. In dat zompige
moeras lag ten noorden van kasteel Maarsbergen een doorwaadbare plaats of
'voorde' waar vervoer met een 'crude' of 'cruijdewagen' (handkar of duwkar)
mogelijk was. Op deze plek ligt boerderij 'De Cruijvoort'. Toeval of niet:
Somsen, de moerasman, wonend op 'De Cruijvoort', een doorwaadbare plaats door
het moeras bij de berg in Maarsbergen. ¦
Familie
E. Somsen voor hun huis.
l-r:
Lianne [711], Hester [712], Arjan [710], Ineke Somsen-Brouwer [702], Erik
Somsen [701]
Bron: o.a. De
Regionale bladen