Gree van Daatselaar - Somsen[53]LichtenvoordeImpressieSOMSEN REUNION - WORLD WIDE, 8 - 15 augustus 199726 augustus Ik heb het gevoel dat ik nu vlug moet zijn. Alle indrukken en emoties, ontmoetingen en gesprekken zijn overdacht en hebben een plaats gekregen. Als ik nu dat alles niet vastleg ben ik bang dat het vervluchtigt. De allesoverheersende indruk die van het hele gebeuren achterblijft is er een van diepe herkenning, van grote warmte en betrokkenheid, immense trots tot zo'n familie te mogen behoren. Het indringende gevoel van 'dit maak je maar eenmaal mee' is steeds aanwezig. Dat zag je ook in de ogen, in de gezichten van veel familieleden: een intens genieten van deze specifieke gebeurtenis. Natuurlijke genegenheid was alom aanwezig. Wat doe ik nu? Ga ik een chronologische volgorde aanhouden of geef ik een totaalindruk met hier en daar saillante punten? Er is zo veel beleefd dat ik me aan de chronologie vastklamp om een beetje structuur in deze persoonlijke weergave van de reünie te brengen. Vrijdagmiddag, 8 augustus Met Dick is afgesproken, via email, dat we rond 17.00 uur in Aalten bij de Watertoren zullen zijn om de bus met Amerikaanse Somsens te verwelkomen. Met die bus komen o.m. onze verre familieleden uit Utah en de USA aan die bij ons te gast zullen zijn. Ruim een uur eerder meldt zich aan de telefoon een jeugdige Amerikaans/Duitse stem met de vraag 'of zijn ouders al aangekomen zijn'. Verbazing aan onze kant. Darren Somsen informeert naar zijn ouders, Don en Susan Somsen uit Utah. Leuk! Een begin van een reüniegevoel wordt geboren. Darren en zijn bruid zijn uit Zuid-Duitsland komen rijden om de reünie mee te maken. Zij logeren bij Hotel Reijrink in Lievelde en ze willen graag met ons mee om Darrens ouders op te halen. Een afspraak is gauw gemaakt. Jan en ik rijden langs Reijrink en pikken Darren en Catherine op. Zij zitten nog knus een hapje te eten op het terras aan de voorzijde. Een ons welbekend plekje. Kennis gemaakt. Handen geschud en "Hoe spreek je jouw naam uit? Gggree?' Na even oefenen lukt het om de scherpe g-klank tevoorschijn te brengen. Achter elkaar rijden we naar Aalten. Een kort ritje dat ons, alle ramen open, een beetje verkoeling brengt. We hebben zo gehoopt op mooi weer, velen met ons, geduimd, gesoebat, een mooi weer is het geworden. 26 tot 30 °C, strak blauwe lucht en geen zuchtje wind, het hele weekend en nog veel langer! Bij de Watertoren komt al gauw Dicks jeep er aan rijden. Met zwier parkeert hij zijn auto en, hupsakee!, komen er twee billboards te voorschijn. Die worden boven op het dak van de auto gezet. Somsen Reunion - World Wide, met grote koeienletters, om in de sfeer van de Achterhoek te blijven... Een prachtig baken voor de naderende bus. Er voegen zich nog enkele afhalers bij ons en ja, daar verschijnt de bus met Amerikanen. Het 'Hello' en 'Pleased to meet you' waren niet van de lucht. Darren en zijn ouders hadden elkaar sinds november jl. niet gezien, dus dat is een heel blije ontmoeting. Wij zijn ook benieuwd naar onze gasten. Briefwisseling hadden we al gevoerd en foto's waren uitgewisseld, maar in levende lijve elkaar zien en spreken, dat is pas je ware. Donderdagavond, na alle drukte van maaltijden voorbereiden, logeerkamer netjes en het huis boenen en vol bloemen zetten had ik - hoe laat het al was en hoe heet! - een spandoek gemaakt. Jan: ‘Mòet dat nou, Gree? En waar wil je dat dan hangen?’ Gree: ‘Aan de carport, als welkom. Leuk toch?’ Jan: ‘Dat is niet makkelijk!’ Gree: ‘Wie zegt dat het makkelijk moet zijn? Dat kun jij best!'’ Discussie gesloten, gelukkig. Somsens zijn inventief en het zijn doordrijvers. Dat zullen we op het komend weekend in vele variaties horen. Met humor, met gein, ook wel met een beetje trots over die gemeenschappelijke familietrekjes. Vakkundig door Jan vastgemaakt prijkt vanaf vrijdagmorgen levensgroot aan onze voorgevel 'WELCOME TO DON AND SUSAN' our American Somsens!'. Niet eens zo erg tot verbazing der voorbijgangers, want iedereen in ons goede dorp leest de regionale kranten en daarin had de Somsen-familiereünie al verscheidene keren aandacht gekregen. En omdat veel bekenden wel weten dat wij een làndelijk dagblad lezen kregen we de krantenknipsels in veelvoud in de bus. Aardig. En makkelijk om uit te delen aan mijn broers, die in het Westen wonen. In optocht rijden we die vrijdag tegen zessen naar huis. Natuurlijk nodigen we Darren en Catherine ook uit voor het avondeten in onze schaduwrijke achtertuin. Het spandoek is echte een verrassing voor Don en Susan. 'How nice' en 'incredible' horen we en hugs and kisses krijgen we. Op dat moment al valt het stille besluit hen dat doek mee naar huis te geven als een echte reünie-trofee. Maar eerst op de foto met z'n allen! We beleven een pracht avond in de tuin met wederzijdse kennismaking en informatie. Graag hadden we getoast of samen champagne gedronken, maar we moeten het op water houden, want Don en Susan zijn Mormonen. Maar ach, water maakt ook gelukkig en houdt het hoofd koel. Wel een voordeel. We wisselen geschenken uit. Susan geeft mij met enig ritueel een buitengewoon mooi en eigengemaakt cadeau, een quilt! Uren, nee, dágen werk en precisie om alle lapjes op kleur en in geometrische verbondenheid te brengen. 'Puur katoen', vertelt Susan, 'want ik ben een purist'. Een stuk onbetaalbare huisvlijt zomaar als geschenk. En ‘all the way from America’ voor ons meegesjouwd. Ik ben er erg blijk mee en laat de quilt trots zien aan ieder die hier maar over de vloer komt. Echt een quilt zoals de eerste emigranten die uit armoede maakten van hun eigen kledingstukken. Dicht tegen twaalven coached Jan de jeugdige gasten naar hun hotel. Daarna gaan wij slapen. Don en Susan zijn uitgeput! Maar alle vier zijn we vol verlangen en vol verwachting naar de komende dagen. Zaterdagmorgen, 9 augustus Half negen, ontbijt op het terras. Met warme broodjes, boerenkaas en eigengemaakte jam. Een pot thee op tafel, vers sinaasappelsap en een kan water met ijs voor de gasten. De jam gaat bovenop de kaas... Daarna deuren en ramen sluiten. Don breekt nog eens zijn tong over mijn naam. Tassen in orde gemaakt, fototoestellen gechecked en up we go! Erve Kots Die eerste indruk bij Erve Kots zal ik nooit vergeten. We zijn tamelijk vroeg, nog niet veel auto's op het grote parkeerterrein. We komen aanrijden - een overbekende plek voor ons beiden - en dan staat daar plots zo'n stralende krullebol, zo'n breed glimlachende Somsenjongen ons enthousiast een plaats te wijzen. Nou, je voelt je meer dan welkom, het is alsof er een grote voordeur wijd opengaat en een hartelijke stem zegt: 'Héél blij dat je er bent!' We komen binnen. Handen schudden, zoenen, repeterend naar badges kijken en je de namen inprenten. Er is een grote infobalie met alle benodigde paperassen: programmaboekjes, buffetbonnen, stickers, T-shirts met Somsen-opdruk, de badges met naam en genealogisch nummer liggen klaar, bestelde video's, etc. etc. Er is een computerdesk met beeldschermen, printer, fax, portofoons en wat niet al! Het lijkt wel of we terecht komen op een internationaal hightech-congres. Alles is tweetalig en dat zal het het hele weekend zijn en zeer professioneel. Ik begin al naast mijn schoenen te lopen van trots over zoveel know-how in één familie. En dit is nog maar het allereerste begin. De ruimtes lopen vol, vol en voller. Ruim vierhonderd gasten worden er verwacht. Een sfeer om te zoenen, wat dan ook gebeurt. 'Heb je die al gezien en die? Ze zit daar op de derde rij'. Mensen die je in dertig, veertig jaar niet gezien hebt, blijken haast nog dezelfde fijne lieve gezichten te hebben. Ik zie mijn beide broers, ontdek nichten, neven, tantes en oudtantes en maak kennis met nooit eerder ontmoete familieleden. Met een kop koffie en een heerlijke snee krentenwegge - met altijd te royaal boter daar - nemen we onze plaatsen in in de grote zaal. We wachten op de officiële opening. 'Welkom op deze Somsen-reünie en méér dan welkom in de streek waar we uiteindelijk allemaal vandaan komen!', zo opent Theo Somsen met een warm timbre in zijn stem deze feestelijke bijeenkomst van verwanten. Johan Somsen, die naast hem staat, vertaalt deze woorden moeiteloos in prachtig Engels. Dat wordt een sprankelend duet van die twee. Een genot om naar te luisteren. En dat zal de hele morgen zo door gaan. Familieboek De presentatie van het familieboek is een hoogtepunt die ochtend. 't Is ook een juweel van vakmanschap, inhoudelijk en qua uitvoering. Toen Jan en ik enkele dagen voor de reünie het 'SOMSEN OMNES GENERATIONES' bezorgd kregen door Dick uit Eibergen, was ik uren en uren van de wereld. De hele zondag heb ik me verplaatst in het wel en wee van de generaties vóór ons. Met stijgende interesse, met stijgende verbazing en met stijgend respect voor wat velen hebben doorstaan en bereikt, zowel in de Achterhoek als in de Nieuwe Wereld. Het schrijversduo Dick en Theo moet beslist in een gouden lijstje gevat worden. 'Er zijn ons geen familieboeken bekend die tweetalig zijn. Een unicum dus', zo vervolgt Theo. Nou dat is wel zeker. Dat er zoveel talent aanwezig is in de reüniecommissie: vertalers, schrijvers, filmers, een dichter van het Somsenlied, financiële, zakelijke en organisatorische kwaliteiten, ook op muzikaal gebied van wanten weten en zelfs entertainment in huis hebben, dat alles in één groep bijeen is nauwelijks te geloven. En dan heb ik het nog niet gehad over genealogie- en informatiedeskundigheid, hier en in de States. Beduusd zijn we van dit alles. Onze Amerikaanse gast, Don, lopen van tijd tot tijd de tranen over de wangen van ontroering. 'Dat ík zulke familie heb, dat ik daar bij mag horen. Ik wist niet dat ze bestonden...' Première Videofilm Somsen Panorama Ben Somsen, een professionele filmer, heeft in alle stilte een soloprestatie geleverd. Op lokaties gefilmd, zelfs vanuit de lucht, foto's in filmbeelden omgezet. Hij is in gesprekken met familie getroffen geraakt - ook in ons gesprek - en heeft daardoor in een prachtig gecomponeerd verhaal het wel en wee van vele Somsens laten zien. We luisteren en kijken allen doodstil. Geluid en beeld subliem. De gesproken teksten zijn bondig en duidelijk, 'dat is knap, vooral als je met Somsens van doen hebt, want die leuteren maar raak vaak' aldus Theo. Hoe herkenbaar die opmerking. Onze aangetrouwde familieleden zeggen dat ook altijd en wij, wij reageren met opgetrokken wenkbrauwen en grote vraagogen: ‘Dat is toch heel gewoon?'. Het geeft me een goed gevoel dat ik twee videofilms, twee Somsen Panorama's in mijn tas heb. Dat gaat als buit mee naar huis en één daarvan vliegt in de kortste keren de oceaan over: een Somsengroet naar een Van Daatselaar-Somsen zoon. Prima, toch! Zaterdagmiddag Een lopende lunch, binnen of buiten, in de schaduw of in de gloeiende zon, met je bordje langs de Somsen-kraampjes, het kan allemaal. Het is een heel levendig gebeuren en je vergeet haast te eten, zoveel valt er te praten en te zien. Harmien, Riekie en Ada, mijn Aaltense nichten, hebben een hele kraam gevuld met dierbaarheden uit Landstraat 7, het huis van onze Opa. De houten bureau-draaistoel ontbrak niet. Brievenboeken van uit het kantoor van de smederij, oude foto's o.a. van onze Oma, het mooiste meisje van Barlo indertijd, de oude typemachine… ik kan er haast niet bij wegkomen. Het is alsof mijn Vader naast me staat. Hoe vaak denk ik niet vandaag 'Konden zîj dat nog es meemaken' , Mijn dierbaren die er niet meer zijn. In de openingszin van deze morgen door Theo is diezelfde gedachte te beluisteren. Dat geeft een warm gevoel. 'Wij dragen deze reünie op aan allen die er zo graag bij hadden willlen zijn'. Rijk aan liefde, rijk aan trouw. Met Don en Susan zoeken we verkoeling in het Oudheidkundig Museum Erve Kots, onder de grote bomen of in de oude behuizingen. Overal geanimeerde gesprekken, schaterend lachen, kinderen die vrolijk ronddartelen. Binnen veel reünisten die bij de desks hun verwantschap laten uitzoeken of de meterslange stamboom bestuderen. Don en ik behoren tot de tiende generatie en we hebben in de tweede generatie dezelfde vader. Opmerkelijk dat je zo terug kunt gaan in de tijd met alle fantasieën die daar bij opkomen. De badges, door iedereen gedragen, werken uitsteken mee om snel contacten te leggen. ‘O, ben jij ook van de kouwe kant, ik ook’, zegt iemand tegen Jan, lachend. Een leuk grapje, maar ook niet meer dan dat. Alle aangetrouwde Somsens horen er vanzelfsprekend evenveel bij en 't is juist boeiend om te merken met welke partners de Somsens hun leven delen. In reactie op het bovenstaande zei Jan eens: 'Ik heb weinig familie en ben niet met familieband opgegroeid, maar toen ik trouwde kreeg ik familie en verrassend veel'. Een opmerking die me dierbaar is. Saturday-Night Fever De Somsenmarkt, het Happy Hour en het lopend buffet, het gaat allemaal moeiteloos in elkaar over. We amuseren ons en eten en drinken heel lekker. Ad en Aaf, mijn broer en schoonzus uit Edam, hebben ook de dag van hun leven. Zij zien o.m. Maarten weer terug en zijn gezin, waarmee ze jarenlang samen op Curaçao gewoond hebben. Dan wordt het half acht. Ieder drentelt de grote zaal weer binnen. Don wil een plaatsje op de eerste rij. Hij wil alles, ja álles van heel dichtbij meemaken. Een wervelende show van boerendansen en squaredans, van zang en muziek van een heus Somsen-orkest aan elkaar gepraat, wat zeg ik, aan elkaar gegrapt en geswingd door Dick, de grote animator en schrijver, bijgestaan door zijn dochter Marianne, vertaalster. Wat een talenten, wat een vaart en een durf. Te veel om op te noemen. Het lijkt allemaal uit de losse pols te gaan, maar ieder die wel eens iets organiseert weet dat aan zo'n happening een gedisciplineerde organisatie is voorafgegaan. Applaus, applaus, applaus! De hele reüniecommissie wordt aan ons voorgesteld. We blijven klappen. We kunnen haast niet wegkomen... In onze tuin is het sfeervol en koel op die late avond. We kletsen nog lang samen met Ad en Aafje, die we in het donker van ons kleine dorpje nog haast kwijt raakten. 'Half tien ontbijt morgen' is de afspraak, daarna een wandeling. Eerst douchen en slapen nu. Maar dat lukt mij niet én twee drie. Ik zie al die mensen als in een film langskomen. Ik zie overeenkomsten in houding, lijn van de schouders, achterhoofden, haarinplant, gebaren. Prachtig is dat. Ik heb heel plezierig gesproken met een Zwitserse Somsen, iemand uit Canada, Amerikanen, Gé uit Bolnes, Jan van de Snieder en tante Lenie uit Zelhem. Met Frida en Anneke, nichtjes uit Kampen vroeger, heb ik gepraat. Velen zeiden: 'Wat lijk je op je Moeder", en dat ervaar ik als een groot compliment. Want zij èn vader hebben ons de Somsen-weg gewezen. (Daarover straks meer). Zondag, 10 augustus Een te uitvoerig ontbijt met z'n zessen doet ons nadien besluiten maar geen pannekoek te gaan eten bij de Gulle Waard in Winterswijk. 't Zou leuk gewest zijn, maar genoeg is genoeg. Vier van ons gaan een lange wandeling maken in de omgeving van Lichtenvoorde. Don en Susan geníeten van de landelijke schoonheid. Aaf en ik duiken de keuken in. We treffen voorbereidingen voor het zondagavond diner, we gaan immers weer de hele dag weg. Menu: Soep vooraf, Salade Niçoise met warm stokbrood. Taart als dessert. Dan kunnen we nu wel weer de voordeur dichttrekken. Tegen 14.00 uur lopen we de treden op van de St. Helenakerk in Aalten, voor de feestelijke Herdenkingsbijeenkomst. Een welkomstgroet met een nostalgisch tintje, zo ervaar ik de vriendelijke gestalte bij de ingang die ons een grote mand uitnodigend voor houdt. In die mand kleine eénpersoons zakjes... met pepermuntjes! 'Het calvinistisch volksvoedsel' van weleer. Hoe iedere geste doordacht is... De oude kerk omarmt je als het ware door zijn ronde vorm. Geroezemoes van stemmen, een groet, een zwaai. Is het een Mokum, voelt het als thuiskomen? 'Vertellingen, historie, muziek en zang', staat er eenvoudig in het programma. Maar hoe moet ik de sfeer beschrijven die daar groeit? We worden meegenomen naar lang vervlogen tijden, de tijden van de vroegere pachtboeren die veel horigheid verschuldigd waren aan de Heren van de naburige kastelen. Meegenomen naar de tijd dat onze Lage Landen katholiek waren, tot aan de Reformatie. Voor Nederlanders is dat bekend, daar zijn we mee opgegroeid, met de 80-jarige oorlog, met Luther, Calvijn en Zwingli. Maar voor de Amerikanen onder ons is het een tikje schokkend om te horen. 'Zijn wij van katholieke afkomst? Wás dat vroeger zo?' Om het geschiedkundige verhaal te verlevendigen klonk plots devoot een Gregoriaans gezang door de kerk. Bij de Reformatie aangekomen nodigt Theo ons uit psalm 42 te zingen in het Oudnederlands en op héle noten. Er trekt een ongelovige glimlach over mijn gezicht. Het zal toch niet waar zijn? Op héle noten? Dat is toch een allang gepasseerd station? Maar hoor ! Daar klinken al de gedragen tonen van het kerkorgel door Dick bespeeld. Er gaat een golf van ontroering door de kerk. Vooraan zien we een man en een vrouw zitten in oude Achterhoekse klederdracht. Het kost geen moeite om je terug te wanen in de tijd. 'Stel je voor - Try to imagine'. Als dan het afscheid van de eerste Somsen-emigranten ter sprake wordt gebracht, tweetalig uiteraard, en we precies de kerkbank zien waar zij, Aaltjen Somsen en later haar broer Hendrik Jan Somsen, eens zaten en we opnieuw de psalm zingen die hen lang geleden, ruimt 150 jaar, werd toegezongen ‘De Heer zal u steeds gadeslaan...' (psalm 121), dan schieten bij velen tranen in de ogen en komt er een brok in de keel. We krijgen de tijd om alles weg te slikken en te luisteren naar Dick op het orgel en zijn kleinkind op de dwarsfluit. Een heel mooi samenspel. ‘Tot ziens, Goodbye’. Theo komt tot een afsluiting van het geheel. Hij citeert woorden uit een prachtige brief van één van onze verwanten uit Amerika. Zij schreef (hier vertaald nu): "Ik zie mijn reis naar Holland als een pelgrimage, als een manier om een opmerkelijke familie te bedanken voor een prachtige erfenis. Een erfenis die ik de Somsen-weg noem: Grote liefde en toewijding voor je familie, het vermogen om er grote dromen op na te houden en ondertussen hard te werken, een goed gevoel voor betrokkenheid bij anderen, een diep gevoelde eerbied voor opvoeding en opleiding, maar ook een spirituele waardering van de gedachte dat je verantwoording schuldig bent aan iets dat groter is dan jezelf". Treffend verwoord. Een Somsen-weg reikt over grenzen en tijden heen. Zo ben ik ook opgevoed. Een kapitaal bezit. Dan klinkt het Wilhelmus, mooi en gedragen . Het wordt uit volle borst meegezongen. Ook door Don en Susan, met hun neus op het papier, doen hun uiterste best. Wij spannen ons met plezier in om het Amerikaanse volkslied mee te zingen ‘The Star-Spangled Banner’. Gelukkig geeft het orgel ons een fikse steun in de rug. We dralen bij het verlaten van de kerk, kijken nog een keer rond, zeggen hóe we genoten hebben..., lopen nog es terug naar kerkbank nr. A 71... Dit verhaal wordt veel te lang. Het Japikshuis met de lindeboom, geplant ter nagedachtenis aan hen die vandaar vertrokken. Een hartverwarmend gebeuren. We zullen er nog vaak gaan kijken en slepen al onze familie en vrienden mee 'en komen met verhalen'. Op de Camping 't Hoftijzer drinken we samen koffie tot slot. We proeven wijn, praten her en der. We kunnen haast niet weg komen. Tot ziens, Goodbye! Heel veel dank, ontzettend bedankt! Tot maandagmorgen, als we 'onze Amerikanen’ in Aalten naar de bus brengen. Lichtenvoorde, |