Door TON TIJDINK
AALTEN - „ Heel aantrekkelijk, maar nog moeilijker
te bewijzen, is de opvatting dat de Somsens afstammen van
de oudtestamentische richter Simson. Ter ondersteuning
voor deze opvatting worden onder meer aangevoerd de
gelijke medeklinkers en een aantal uiterlijke, nogal
Semitische kenmerken, die voorkomen in bepaalde takken
van de familie.”
Robuust is het boek ‘Somsen, omnes
generationes’ (alle geslachten) in elk geval. Het
ruim driehonderd pagina's tellende fraai gebonden werk,
dat zaterdag op de familiereünie in Lievelde
gepresenteerd wordt, bevat niet alleen de lijsten met
genealogische gegevens. Op ruim honderd rijk
geïllustreerde pagina's gaan samenstellers Derk en Theo
Somsen in op de familiegeschiedenis. Daarbij is ook een
rol weggelegd voor de verhalen en mythen uit eigen kring.
Minder bijbels, maar zeker zo aanvaardbaar is de uitleg
dat de naam vermoedelijk stamt van de in de Aaltense
buurtschap IJzerlo gelegen boerderij Sompsstedeken (nu
het aan de Westendorpweg gelegen Somsenhuis). Een naam
die verwijst naar de moerassige bodemgesteldheid ter
plekke. In het pachtregister van 1609 wordt de naam Sumbs
genoemd (te vergelijken met het Duitse Sumpf).
Het had niet veel gescheeld of de familienaam was er niet
meer geweest: Roelof Sumps (geboren rond 1640) kreeg twee
dochters. Maar omdat Geert Boeinck bereid is bij Mechteld
Sumps in te trekken, is vanaf dat moment de naam veilig
gesteld. Want op dat moment verandert men nog van naam
als men op een andere boerderij komt te wonen.
Veepest
De Republiek der Nederlanden, de tachtigjarige oorlog en
de reformatie komen in het boek zijdelings aan de orde.
Maar tegelijkertijd wordt duidelijk gemaakt in hoeverre
die ontwikkelingen van belang zijn voor de eenvoudige
boeren in IJzerlo. Zo wordt duidelijk gemaakt dat de
‘Gouden Eeuw’ aan de provincie grotendeels
voorbij is gegaan. Een hoge belastingdruk was nodig om
vier oorlogen met Engeland, de strijd tegen de Fransen en
de troepen van de bisschoppen van Munster en Keulen te
bekostigen.
Maar ook in de achttiende eeuw hebben de Somsens het niet
gemakkelijk. Enkele jaren nadat ze zes weken op eigen
kosten Engelse troepen ingekwartierd kregen, brak de
veepest uit. Zowel in 1763 als in 1774 kost dat een paar
honderd stuks vee. Bovendien houden zich rovers en dieven
op in de omgeving. Ondanks de voortdurende onzekerheid
worden die eeuw ondanks de hoge kindersterfte zeventig
Somsens geboren, en is de familie niet meer weg te
denken. Ze vliegen uit naar Dinxperlo en Varsseveld.
Pas in de negentiende eeuw zullen enkele Somsens de
provincie en zelfs Nederland verlaten. De eerste is
vermoedelijk de jonge Somsen geweest, die Napoleon
vergezelde op z’n tocht naar Rusland. Van de jongen
die in 1811 twintig jaar is en waarover dat verhaal in
familiekring de ronde doet, ontbreken alle overige
gegevens...
Waterloo
Zeker is dat Garrit Jan Somsen, beroepsmilitair, bij de
slag bij Waterloo (juni 1815) meevocht. „ Op Garrit
Jan maakte deze veldslag een onuitwisbare indruk, want in
zijn latere leven heeft hij er nooit ook maar één woord
over willen loslaten”, aldus de schrijvers. Dat deed
hij wel na de Tiendaagse veldtocht in augustus 1831, toen
hij opmerkte dat de Belgen veel gemener waren dan de
Franse soldaten bij Waterloo. Twee andere vrijgezelle
Somsens waren eveneens van de partij, getuige
draagmedailles en een gedenkpenning.
Waar de Somsens daarvoor veelal ongeletterd zijn, oefent
na 1820 het onderwijs grote aantrekkingskracht op hen
uit. Aan het eind van de eeuw worden er zelfs veel
onderwijzer of leraar.
Een aantal Somsens vertrekt in de tweede helft van de
vorige eeuw naar Amerika, zoals ook Hendrika Johanna
Somsen. Ze trouwt in 1883 met Berend Hendrik Fukkink, die
om taaltechnische redenen z’n naam wijzigt in Fern.
Berend, die later met z’n stiefdochter wil trouwen,
wordt om die reden uit de Christian Reformed Church
gezet.
Met de komst van haar broer Jan Hendrik in 1881 ontstaat
een nieuwe uitgebreide Somsen-tak in de VS. Een aantal
nazaten zal komende zaterdag van de partij zijn op de
familiereünie, waar ze voor 75 dollar het ook door hen
te lezen boek (op de even bladzijden staat de Engelse
vertaling) ongetwijfeld zullen kopen.
|
